به گزارش پایگاه خبری تجارت طلایی نیوز، مراکز خرید در دنیا به عنوان یکی از صنایع پیشران و مادر شناخته می‌شوند و می‌توان گفت قریب به ۸۵ درصد ظرفیت بازار خرده فروشی دنیا در اختیار زنجیره توزیع مدرن است که مراکز خرید به عنوان یک صنعت، محوریت این بخش را برعهده دارند، اما در ایران سهم این مراکز از بازار خرده فروشی به سختی به ۱۵ درصد می‌رسد.
ایران با داشتن قریب به ۱۸۰۰ مرکز خریدی که می‌توان آنها را در زمره مراکزخرید نوین قرار داد، در این صنعت عملکرد موفقی داشته است، اما نداشتن متولی مشخص و عدم تمرکز مدیریت این صنعت، موجب شده تا همچنان اقتصاد کشور از ظرفیت‌های بالقوه این صنعت محروم بماند.
حال روزنامه جهان اقتصاد با شاهرخ کشاورز مؤسس و مدیر ماهنامه تجارت طلایی، برگزارکننده نمایشگاه ایران ریتیل شو و البته نماینده انجمن مراکزخرید خاورمیانه و شمال‌آفریقا در ایران گفتگویی تفصیلی انجام داده‌است تا با کنکاش در جزئیات صنعت پیشران مراکز خرید دلیل حاشیه‌نشینی این صنعت بزرگ و مادر را تحلیل کند.
**اولین قطعه پازل در خصوص صنعت مراکز خرید جای خالی تشکل تخصصی است، در حالی که ایران در انجمن منطقه‌ای نماینده دارد، چرا تا کنون چنین تشکلی تشکیل نشده‌است؟
انجمن‌های منطقه‌ای زیرمجموعه مجمع جهانی مراکز خرید هستند تا بتوانند کشورهای منطقه را پوشش دهند، از جمله دفتر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که قریب به ۲۵ سال سابقه فعالیت دارد و عمدتا در این انجمن‌های منطقه‌ای تشکل‌های کشوری عضو هستند و پس از آن اعضای خصوصی و شرکتی که تمایل به عضویت فردی دارند، عضو انجمن‌ها می‌شوند. متاسفانه در ایران این تشکل همچنان ایجاد نشده و تنها در گذشته انجمنی داشتیم با عنوان انجمن مراکز خرید شهر تهران که برای کشوری شدن مسیر طولانی پیش رو داشت که در نهایت به سرانجام نرسید و در حال حاضر انجمنی که مدیریت مراکز خرید را به عهده داشته باشد در کشور نداریم.
**ظرفیت صنعت مراکز خرید در ایران را چگونه می‌توان تحلیل کرد؟
مراکز خرید در ایران قدمتی بیش از نیم قرن دارند که از آن جمله می‌توان به ساختمان پلاسکو اشاره کرد که متاسفانه طی آن حادثه دلخراش از دست رفت. در حال حاضر چهار مرکز خرید بزرگ فردوسی و بازار صفویه در تهران، بازار رضا مشهد و بازار شیخ صفی تبریز وجود دارند که قدمتی بیش از ۵۰ سال دارند.
طی این سال‌ها مجموعه خریدهای زیادی در کشور شکل گرفته است که به دلیل عدم آشنایی فرهنگی مردم با مراکز خرید متاسفانه تا چند سال پیش از این همه آنها را با عنوان پاساژ می‌خواندند، در حالیکه پاساژ تعریف و کارکرد محلی دارد، پس از آن مراکز خرید، در رتبه بعد مراکز خرید چند منظوره ایجاد شدند و امروز نیز عصر مال‌ها است.
امروز در کشور ما حدود یک هزار و ۴۰۰ مرکز خرید و پاساژ وجود دارد، اما طی ۵ سال اخیر با ایجاد مراکز خرید پیشرفته‌ای چون پالادیوم، کوروش و سیتی سنتر اصفهان وارد عرصه شدند؛ تعاریف جدید با خودشان آوردند و خدماتی متفاوت به مشتریان ارائه کردند و امروز نیز نوبت به مال‌ها مانند ایران مال رسیده‌است که وارد این خانواده و صنعت بزرگ شده‌اند.
**برخی باورهای نادرست مراکز خرید را تحمیل هزینه بیشتر بر مشتریان و مصرف‌کنندگان می‌دانند، این موضوع را چگونه می‌توان تحلیل کرد و یا به عبارتی مراکز خرید چه امتیازی برای مصرف‌کنندگان دارند؟
این موضوع که مراکز خرید هزینه مصرف‌کننده را افزایش می‌دهند را قویا رد می‌کنم و در مقابل تأکید می‌کنم که این مراکز خدمات متفاوت و مدرنی به ایشان ارائه میکنند. شاید تا یک دهه پیش مراکز خرید در مناطق مشخصی از شهرها متمرکز بودند، اما امروز پراکندگی آنها در تهران و دیگر شهرها به گونه‌ای است که در مناطق مختلف هر شهر می‌توانید از امتیازات حضور و خرید از مراکز خرید بهره‌مند شوید. شاید بد نباشد که به مردم یادآوری کنیم زمانی را که برای خرید به راسته بازارها مراجعه می‌کردند، حتی در بهترین نقاط شهر، با مشکلاتی چون خلاء امنیت، نبود پارکینگ، عدم دسترسی به تهویه مطبوع و سرویس بهداشتی روبرو بودند و هر مغازه‌داری شخصا تصمیم می‌گرفت که چه رفتاری با مشتری داشته باشد. اما امروز مراکز خرید در کنار فرصت دسترسی به مجموعه‌ای از فروشگاه‌ها و تنوع کالایی، مجموعه‌ای از خدمات رفاهی و تفریحی را برای مردم در نظر گرفته‌اند و همچنین وجود باشگاه مشتریان و واحدهای رسیدگی به شکایات به عنوان دستاوردهایی نوین در خدمت مخاطبین مراکز خرید است. امروز بعید است که مشتری از رفتار یکی از واحدهای مراکز خرید شکایت داشته باشد و به دفتر مدیریت مجموعه مراجعه کند و در مسیر تأمین نظر و احقاق حق وی اقدامات لازم اعمال نشود. شاید وجود برخی باورهای منفی نسبت به مراکز خرید به اتفاقات سال‌های دور بر می‌گردد که هنوز این بخش نظم و نظام یا به تعبیری دانش لازم را در اختیار نداشت، اما امروز که مشتری مداری در بازار حرف اول را می‌زند، ارزش هر مشتری برای مراکز خرید مشخص است و با ساز و کاری که در قراردادهای صاحبان و مدیران مراکز خرید با مستاجران مباحث مدیریتی یکپارچه و مباحث کنترل کیفیت و قیمت دیده شده و تلاش می‌شود با توجه به نوع مخاطبان مراکز، قیمت‌‌ها از یک حداقل و حداکثری تجاوز نکند و به واقع امروز مردم حق انتخاب بیشتری دارند برای اینکه انتخاب کنند، کدام محصولات را با چه رنج قیمتی از کدام مراکز خریداری کنند.
**یکی از شائبه‌هایی که در خصوص مراکز خرید وجود داشت، این بود که این مراکز محل عرضه محصولات وارداتی هستند و این مغایر با موضوع حمایت از تولید داخلی است؟
موضوع این است که هم صاحبان مراکز خرید و هم مراجعین انتظار دارند که موقعیت‌های بهتر مراکز خرید منطبق با استانداردهای بین‌المللی در اختیار برندهای بین‌الملل و مطرح باشد، اما از دو سال پیش، پس از اتخاذ سیاست ممنوعیت واردات، این فرصت برای برندهای ایرانی فراهم شد تا با حضور پررنگ‌تر در مراکز خرید و قرار گرفتن در موقعیت‌های بهتر، خود را به بازار مصرف عرضه کنند.
طی دو سه سال اخیر، صاحبان مراکز خرید در حمایت از تولید داخل اقدامات خوبی انجام داده و به خوبی مساعدت میکنند و اصناف نیز این موضوع را تأیید میکنند، از آن جمله می‌توان به جهش صنعت سینما پس از ایجاد پردیس‌های سینمایی در مراکز خرید و همچنین بلوغ صنعت غذایی کشور در حوزه فست فود وکافی‌شاپ به دلیل اختصاص موقعیت‌های ویژه و مناسب در مراکز خرید و فراهم بودن امکاناتی رفاهی چون پارکینگ، اشاره کرد.
**صنعت مراکز خرید کشور، تشکلی تخصصی ندارد و برای ایجاد این تشکل چه باید کرد؟
پس از ناکام ماندن انجمن صنفی مراکز خرید شهر تهران و انجمن صنفی مراکز خرید چند منظوره، باید به این موضوع اشاره کرد که به دلیل شرایط این صنف – صنعت که در قانون نظام صنفی دیده نشده‌است، وجود اتحادیه را اهمیت می‌بخشد. یکی از این موارد رعایت نشدن فاصله صنفی است که با ایجاد مراکز خرید نزدیک به هم که از شهرداری مجوز می‌گیرند، هر دو این مراکز آسیب می بینند. باید توجه داشته باشیم به دلیل شرایط ویژه کشورمان که به دو بخش سردسیر و گرمسیر تقسیم می‌شود، مراکز خرید تنها محل خرید یک محصول نیستند و با امکانات رفاهی و تفریحی که ایجاد کرده‌اند، مراجعین می‌توانند چندین ساعت یا نیمی از روز را در این مراکز بگذرانند و مراکز خرید بیش از آن که یک اتفاق اقتصادی را رقم بزنند، یک رویداد اجتماعی و اثرگذار است. در این مراکز علاوه بر امکان خرید، فرصت برگزاری جلسات خصوصی و حتی با استفاده از سالن‌های کنفرانس شرایط برگزاری جلسات عمومی، سمینار و کنفرانس‌ها فراهم است. همچنین باید در نظر داشت که مراکز خرید بین ۳ تا ۵ هزار فرصت شغلی پایدار ایجاد میکنند، این در حالی است که اگر واحد صنعتی بتواند معادل نصف یک مرکز خرید فرصت شغلی ایجاد کند، مورد توجه تمامی رسانه‌ها قرار می‌گیرد. با این تفاسیر امروز این صنعت نیاز به تشکلی دارد که به امور صنفی، استخدامی و آموزش این مراکز نظارت داشته باشد. امروز تمامی مراکز خرید به‌رغم همه ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی که ایجاد کرده‌اند به واسطه سلیقه، تجربه و دانش مدیران و مالکانشان اداره می‌شوند و هیچ رویه متحدالشکل و واحدی برای مدیریت این اماکن تجاری پرتعداد وجود ندارد. باید بپذیریم که در دوران گذار از سنت به مدرنیته این صنعت هستیم و باید همه این ظرفیت‌های ایجاد شده، هم باید قوانین و سیاست‌های یکسان داشته باشد و همچنین از حمایت‌های دولتی و حاکمیتی یکسان برخودار شوند و نمی‌شود این ظرفیت عظیم در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی نادیده گرفته شود.
** در جریان شیوع ویروس کرونا اتفاقاتی در مراکز خرید افتاد که حتی توسط دیگر کشورها الگوبرداری شد، چه اتفاقاتی رقم خورد و ریشه آن درچه بود؟
یک بحث نوع رفتار مراکز خرید با واحدهای صنفی و مراجعین بود که تلاش کردند با تأمین بالاترین امکانات بهداشتی امنیت را فراهم کنند و هزینه سنگین آنرا نیز خود مراکز خرید متقبل شدند.
یک اتفاقی که افتاد این بود که کرونا در ایران پیش از بسیاری دیگر کشورها در ایران فراگیر شد و مراکز خرید در همان ابتدا با اقداماتی چون خریداری تب‌سنج، ممنوعیت ورود بدون ماسک و ضدعفونی کردن اماکن عمومی و مشاعات پیش گام بودند.
این اقدامات توسط فرشگاه‌های زنجیره‌ای نیز الگو برداری شد و در واقع مراکز خرید چون یک چتر حمایتی مجموعه را در برگرفته و واحدهای مستقر در آنها نیز خود را ملزم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی دیدند.
مراکز خرید از ابتدای شیوع ویروس کرونا ماهانه چندین میلیارد تومان برای خرید تجهیزات بهداشتی و تأمین امنیت پرسنل خود و مشتریان هزینه کردند.
یک اتفاق دیگری که در مراکز خرید کشورمان رقم خورد رفتار بزرگ منشانه صاحبان این مراکز در قبال مستجران بود که با نادیده گرفته اجاره و بخشیدن آنها به بقا و صیانت از سرمایه‌های ایشان کمک کردند که این رفتار انسان‌دوستانه از نگاه کشورهای همسایه و رسانه‌ها دور نماند.
با توجه به حضور بنده در انجمن مراکز خرید خاورمیانه و شمال آفریقا این موضوع توسط این انجمن به طور ویژه مورد توجه قرار گرفت بسیاری کشورهای منطقه رفتار پسندیده صاحبان مراکز خرید ایران را الگو قرار داده و ایشان نیز اجاره‌ها را بخشیدند.
اما متاسفانه به اندازه‌ای که مراکز خرید به عنوان پیشران اقتصادی و اثرگذاری که در کشور دارند و به عنوان بازوی اجرایی دولت بخشی از مسؤلیت‌ها را برعهده گرفتند و در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، ایجاد اشتغال و حمایت از تولید داخلی نقش آفرینی کرده‌اند، مورد توجه رسانه‌ها قرار نگرفته و مظلوم واقع شدند و امیدواریم رسانه‌ها مهربانانه‌تر با این صنعت مادر و اثرگذار تعامل داشته باشند.
