اگرچه طی سال‌های اخیر روند ایجاد و توسعه فروشگاههای زنجیرهای رو به رشد بوده، اما وجود برخی مسائل مانع از توسعه قابل توجه این فروشگاهها در کشور شده است؛ به‌طوری که در مقایسه با دیگر کشورها، در ایران به دلیل حاکمیت فضای کسب‌وکار سنتی، جایگاه این فروشگاهها آن‌طور که باید توسعه پیدا نکرده است.
نکته قابل توجه آن است که در کنار مهیا نبودن بسترهای لازم برای توسعه فروشگاههای زنجیرهای، حتی سنگ‌اندازی‌هایی در مسیر فعالیت آن‌ها وجود دارد. به‌طور نمونه به‌رغم استقبال بالای مردم برای خرید از فروشگاههای زنجیرهای، این فروشگاهها متهم به کمفروشی و گرانفروشی می‌شوند.
بنابه گفته منتقدان، فروشگاههای زنجیرهای با تبانی تولیدکنندگان وزن کالا را کمتر کرده و با درج قیمت بالاتر روی کالا، آن را با تخفیف به مصرف‌کننده عرضه می‌کنند که این رویه، مصداق بارز گرانفروشی و کمفروشی است.
کمفروشی و گرانفروشی؟
این اتهام در حالی به فروشگاههای زنجیرهای وارد است که با کمی تامل در‌می‌یابیم حتی اگر فروشگاههای زنجیرهای قصد گرانفروشی و کمفروشی داشته باشند؛ از سوی دیگر تولیدکننده‌ای که طی سال‌ها زحمت و تلاش کالای خود را به برند تبدیل کرده، این ریسک را به جان نمی‌خرد که محبوبیت خود را در بین طرفداران و مصرف‌‌کنندگان خود از دست بدهد. از طرفی، حتی اگر تولیدکننده این ریسک را بپذیرد و اقدام به انجام این کار کند، نهادهای ناظر پس از مدتی متوجه قضیه خواهند شد و این ضربه بزرگی به اعتبار فروشگاه زنجیرهای و تولیدکنندگان است.
علاوه‌بر این، باید توجه داشت فروشگاههای زنجیرهای از شفافیت مالی بالایی برخوردارند؛ به‌طوری که این فروشگاهها مالیات خود را به‌طور معمول پرداخت می‌کنند، کالای قاچاق به این فروشگاهها ورود نمی‌‌کند و تمام زنجیره توزیع آن کاملا مشخص و ثبت شده و قابل ردیابی است. بنابراین گرانفروشی و تبانی با تولیدکننده از سوی فروشگاههای زنجیرهای منطقی به نظر نمی‌رسد.
از همین رو فعالان این صنعت می‌گویند: بر خلاف خرده‌‌فروشی‌ها، فروشگاههای زنجیرهای در حجم‌های بسیار بالا خرید می‌کنند و از سوی دیگر واسطه‌ها برای این فروشگاهها حذف شده‌اند. بنابراین فروشگاههای زنجیرهای با کاهش حاشیه سود خود و ارائه تخفیف، رفاه و رضایت مشتری را در نظر می‌گیرند و در بلندمدت حاشیه سود کاهش‌یافته، با افزایش تمایل مشتریان به خرید از این فروشگاهها جبران خواهد شد. ضمن اینکه با توجه به تعداد بالای فروشگاههای زنجیرهای رقابت بالایی میان آن‌ها برای جذب مشتریان شکل گرفته است و همین مسئله اتهام‌های وارد شده به آن‌ها را با تردید روبه‌رو می‌سازد؛ چرا که اولا در فضای رقابتی میان این فروشگاهها، گرانفروشی و کمفروشی اصلا منطقی نیست و منجربه از دست رفتن سهم بازار این فروشگاهها و نابودی کسب‌وکار آن‌ها خواهد شد، دوم اینکه در شرایط کنونی فروشگاههای زنجیرهای برای افزایش سهم خود از بازار، به شدت به دنبال ارائه نازل‌ترین قیمت‌ها هستند تا بازار خود را حفظ کنند، نه اینکه به دنبال گرانفروشی باشند.
ضرورت گسترش فروشگاههای زنجیرهای
درمجموع اگرچه یکی از نقدهایی که به این فروشگاهها وارد می‌شود، این است که با توسعه فعالیت فروشگاههای زنجیرهای، سوپرمارکت‌های کوچک توان رقابت با آن‌ها را از دست خواهند داد و چراغ کسب‌وکار آن‌ها خاموش می‌شود، اما نباید فراموش کرد که اصولا مردم همچنان برای خریدهای کوچک به سوپرمارکت‌ها مراجعه می‌کنند. از سوی دیگر هرچند ممکن است با فعالیت فروشگاههای زنجیرهای، کسب‌وکار تعدادی از افراد از رونق بیفتد، اما درمقابل، امکان اشتغال‌زایی برای تعداد بیشتری از افراد در این فروشگاهها فراهم خواهد شد. در عین حال، برای حرکت در مسیر رونق اقتصادی، چاره‌ای جز این نداریم که مانند دیگر کشورهای پیشرفته در مسیر توسعه فروشگاههای زنجیرهای و همسو با این جریان حرکت کنیم و دست از تعصبات سنتی در این بخش برداریم تا متناسب با نیاز روز شهروندان حرکت کنیم و پاسخگوی این نیاز باشیم؛ چرا که امروز به دلیل تغییر شرایط زندگی، سبک‌وسیاق فعالیت مغازه‌های قدیمی جوابگوی نیازهای شهروندان نیست.
امروز در کشوری مانند ژاپن ۹۰ درصد، در کشورهای اروپایی ۶۰ تا ۸۰ درصد و در آمریکا ۸۵درصد فروشگاهها به صورت زنجیرهای اداره می‌شوند و این میزان در ایران تنها حدود ۱۰ درصد است. لذا با توجه به مزایای متعدد فعالیت و توسعه فروشگاههای زنجیرهای که خدمات بهتر و متنوعی را به مشتریان خود عرضه و زمینه اشتغال جوانان زیادی را نیز فراهم کرده‌اند، نباید با اتهامات بی‌اساس در روند فعالیت این فروشگاهها خللی ایجاد کرد.
به هر حال ما ناچاریم به سمت توسعه فروشگاههای زنجیرهای حرکت کنیم و به عقیده کارشناسان برای جلوگیری از بیکاری افراد شاغل در بخش سوپرمارکت‌ها به مرور باید بسترهای لازم فراهم شود تا صاحبان این مشاغل شغل خود را عوض کنند یا با فروشگاههای بزرگ ادغام شوند.
خرید از فروشگاههای زنجیرهای چه مزایایی دارد؟
فروشگاههای زنجیرهای به دلیل تنوع بالای محصولات، دسترسی آسان به مایحتاج روزمره شامل مواد خوراکی، مواد شوینده و بهداشتی و حتی ابزار و وسایل، مردم را بیشتر به سمت خرید از این مراکز هدایت می‌کنند. این در حالی است که سوپرمارکت‌ها از نظر دامنه کالاهای تجاری، کوچک‌تر و محدودتر از فروشگاههای زنجیرهای بوده و مردم برای خرید هر کدام از این مایحتاج، باید به یک مغازه جداگانه مراجعه کنند.
از مزیت‌های فروشگاه زنجیرهای در مقایسه با سوپرمارکت، وجود تخفیفات همیشگی است که در حجم بالای خرید، مبلغ قابل توجهی خواهد بود. اما دلیل ارائه این تخفیفات از سوی فروشگاههای زنجیرهای چیست؟
فعالان این حوزه در پاسخ به این پرسش می‌گویند: از آنجا که در فروشگاههای زنجیرهای، کالاها و محصولات بدون دخالت واسطه‌ها و به‌طور مستقیم از دفتر مرکزی تهیه می‌شوند، آن‌ها می‌توانند به طرق مختلف اقدام به سرشکن کردن هزینه‌های خود کنند و منابع مالی عایدی از این طریق را به صورت تخفیف‌های دوره‌ای روی بعضی از کالاهای پرمصرف ارائه دهند. در حالی که در سوپرمارکت‌های قدیمی به دلیل شیوه تامین منابع، این امکان برای مغازه‌دار وجود ندارد و همین مسئله به عاملی برای تشویق مشتریان جهت خرید از فروشگاههای زنجیرهای بدل می‌شود.
بر این اساس، مزیت دیگر فروشگاههای زنجیرهای امکان بهره‌مندی مشتریان از مزایای خریدهای بیشتر از این مجموعه‌هاست؛ به‌طوری که آن‌ها به هر میزان خرید از این فروشگاهها، می‌توانند از مزایایی نظیر کارت‌های تخفیف، شرکت در قرعه‌‌کشی، خریدهای بیشتر یا تخفیفات بالاتر بهره‌مند شوند.
امتیاز دیگر فروشگاههای زنجیرهای، کنترل کیفی محصولات توسط متخصصان است که با انجام آزمایش‌های مربوطه می‌توانند سلامت محصولات را تایید کنند. این بررسی‌های کارشناسی، تولیدکنندگان را وادار می‌کند که نسبت به ارتقای سطح کیفیت و استاندارد محصولات تولیدی خود اقدام کنند. یکی دیگر از مزایای فروشگاههای زنجیرهای، به روز بودن محصولات است و به دلیل تنوع بالای مشتریانِ مراجعه‌کننده، افراد می‌توانند با طیف وسیعی از محصولات روبه‌رو شوند که این امکان در سوپرمارکت فراهم نیست.
در عین حال با توجه به اینکه بسیاری از این فروشگاهها به فضای بازی کودک مجهز هستند، با خرید از فروشگاههای زنجیرهای امکان تفریح برای کودکان فراهم شده است. سایر امکانات رفاهی گسترده شامل پارکینگ، سیستم تهویه مناسب در فصول تابستان و زمستان، وجود دوربین‌های مداربسته، وجود قفسه‌بندی‌های مناسب و بخش‌بندی و تابلوهای راهنما از جمله دیگر مزایایی هستند که منجربه پیروزی این فروشگاهها در رقابت با سوپرمارکت‌ها می‌شود.
رفع سریع نیاز مشتریان
در این میان در فروشگاه زنجیرهای کار مشتریان به صورت روان و بدون معطلی انجام می‌شود. در این فروشگاهها به دلیل تخصصی شدن امور، هر نیروی انسانی به انجام کاری مشغول است. پاسخگویی به سوالات مشتریان در حین خرید، مسئولیت صندوق پرداخت، نگهبانی و حراست و رسیدگی به امور مشتریان توسط نیروهای مختلف انجام می‌گیرد؛ در حالی که در سوپرمارکت، صاحب مغازه باید به تنهایی از پس همه این نقش‌ها برآید که گاهی نمی‌تواند به سرعت پاسخگوی همه مشتریان باشد و این به معنی اتلاف وقت بیشتر آن‌هاست. در عین حال بارها مشاهده شده که افراد امکان پیدا کردن جای پارک مناسب برای پارک خودروی خود را ندارند و در نهایت از خرید از سوپرمارکت منصرف می‌شوند.
وجود این مزیت‌ها به عنوان نیازهای اساسی زندگی مدرن امروز، کافی است تا خرید از فروشگاههای زنجیرهای را به یک اولویت برای مردم تبدیل و انگیزه بیشتری را برای خرید از آن‌ها در بین مشتریان ایجاد کنیم.
منبع: دنیای اقتصاد
