ریسک‏‏‌های کسب‌و‌کار ایران در ۱۴۰۳

 

گزارشی برای هدف‏‏‌گذاری کارآفرینان، مدیران و کارشناسان برنامه‏‏‌ریزی و توسعه کسب‌و‌کار

 

دکتر علی داوری و دکتر مهدی صانعی

«دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار» بنابر مسئولیت اجتماعی خود، طی چهارمین سال پیاپی، به رصد و پایش فضای کسب‌و‌کار در سال ۱۴۰۳ از منظر فعالان اقتصادی، صاحب‌‌‌نظران و کارآفرینان اقدام کرده است. به همین منظور، پرسشنامه الکترونیک به‌عنوان ابزار گردآوری داده‌‌‌های موردنیاز، انتخاب‌شده و با بهره‌‌‌مندی از تجربه سال قبل، مورد بازبینی و بهبود قرار گرفته است. سپس در اسفندماه ۱۴۰۲ برای اعضای جامعه هدف ارسال شده است. نتایج پیمایش ۱۲۰۴ پرسشنامه حاکی است که همچنان بدبینی نسبت به فضای کسب‌و‌کار در ۱۴۰۳ پابرجاست. این موضوع در گزارش سال قبل هم مشاهده شده بود (این گزارش ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ در همین صفحه به چاپ رسید). آگاهی سیاستگذاران اقتصادی از نوع نگاه جامعه به ریسک‌‌‌های موجود می‌تواند در تلاش برای بهبود محیط کسب‌و‌کار موثر باشد.

این گزارش با هدف کمک به کسب‌و‌کارها برای شناسایی فرصت‌‌‌ها و ارائه محصولات و خدمات جدید در جهت کاهش ریسک‌‌‌های کسب‌و‌کار است. لازم به ذکر است داده‌‌‌های این گزارش در سال ۱۴۰۳ معتبر هستند، همچنین شامل ریسک‌‌‌های کلان و خرد محیط کسب‌و‌کار کشور است و بهره‌‌‌گیری از آن در یک صنعت یا کسب‌و‌کار خاص نیازمند بومی‌‌‌سازی محتوای گزارش است.

 

ریسک‌‌‌های کلان کسب‌و‌کار

1- وضعیت اشتغال: ۷۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ بیکاری افزایش خواهد یافت، همچنین ۸‌ درصد بر این باورند که با افزایش اشتغال مواجه می‌‌‌شویم و ۲۰‌ درصد وضعیت را مشابه سال قبل می‌‌‌دانند.

 

 

۲- وضعیت تولید: ۷۱‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند در سال ۱۴۰۳ رکود تولید تداوم خواهد یافت، همچنین ۷‌ درصد معتقدند رونق تولید خواهیم داشت و ۲۲‌درصد می‌گویند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۳- قدرت خرید مردم: ۹۴‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ قدرت خرید مشتریان کاهش خواهد یافت، همچنین ۲‌ درصد بر این باورند که با افزایش قدرت خرید مردم مواجه خواهیم شد و ۴‌ درصد می‌گویند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۴- وضعیت صادرات: ۶۰‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ شاهد محدودیت صادرات خواهیم بود، همچنین ۱۲‌ درصد می‌گویند رونق صادرات خواهیم داشت و ۲۸‌درصد معتقدند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

 

۵- واردات مواد اولیه، تجهیزات و قطعات: ۶۴‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ واردات سخت‌‌‌تر می‌شود، همچنین ۶‌ درصد بر این باورند که با تسهیل واردات مواجهیم و ۳۰‌درصد می‌گویند شرایط واردات مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۶- رکود اقتصادی حاکم بر کشور: ۶۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ رکود اقتصادی تشدید می‌شود، همچنین ۴‌ درصد می‌گویند افزایش رونق اقتصادی خواهیم داشت و ۳۴‌درصد بر این باورند که شرایط رکود مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۷- تحریم‌‌‌های اعمال‌شده علیه ایران: ۴۷‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار می‌گویند در سال ۱۴۰۳ تحریم‌‌‌ها تشدید می‌‌‌شوند، همچنین ۴‌ درصد بر این باورند که با کاهش تحریم‌‌‌ها مواجهیم و ۴۹‌ درصد معتقدند شرایط تحریم‌‌‌ها مشابه سال قبل خواهد بود.

 

 

۸- نرخ رشد اقتصادی: ۵۷‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ رشد اقتصادی کشور منفی خواهد بود. این درحالی است که آمارهای جهانی و داخلی بیانگر رشد اقتصادی مثبت در کشور است، همچنین ۱۱‌ درصد می‌گویند رشد اقتصادی کشور مثبت می‌شود و ۳۲‌ درصد هم بر این باورند که رشد اقتصادی تقریبا صفر خواهیم داشت.

 

۹- پیش‌بینی میزان تورم: ۸۸‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ تورم افزایش خواهد یافت، همچنین ۴‌ درصد بر این باورند که با کاهش تورم مواجهیم و ۸‌ درصد می‌گویند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۱۰- قیمت دلار: ۶۰‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ قیمت دلار بین ۶۱ تا ۸۰‌ هزار تومان خواهد بود، همچنین ۱۰‌ درصد شرکت‌کنندگان معتقدند نرخ دلار کمتر از ۶۰‌ هزار تومان است. ۲۵‌ درصد افراد هم افزایش آن را ۳۰ تا ۴۰ درصد پیش‌بینی می‌کنند و تنها ۵‌ درصد می‌گویند دلار بالاتر از آن هم خواهد رفت.

 

۱۱- تامین مالی کسب‌و‌کارها از نظام بانکی: ۶۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ تامین مالی کسب‌و‌کارها از نظام بانکی سخت‌‌‌تر خواهد بود، همچنین ۵‌ درصد می‌گویند تامین مالی تسهیل می‌شود و ۳۳‌ درصد بر این باورند که شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۱۲- خروج سرمایه از کشور: ۸۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار می‌گویند در سال ۱۴۰۳ فرار سرمایه از کشور تشدید خواهد شد، همچنین ۲‌ درصد معتقدند کاهش فرار سرمایه‌ داریم و ۱۶‌ درصد بر این باورند که شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۱۳- دسترسی به فناوری‌‌‌های جدید: ۲۹‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ دسترسی به فناوری جدید افزایش می‌‌‌یابد و ۲۷‌ درصد بر این باورند که دسترسی به فناوری جدید کاهش می‌‌‌یابد، همچنین ۴۴‌ درصد می‌گویند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۱۴- مهاجرت نیروی انسانی متخصص و تحصیلکرده به خارج: ۸۴‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ مهاجرت نیروی انسانی متخصص و تحصیلکرده افزایش خواهد یافت، همچنین ۲‌ درصد می‌گویند شرایط مهاجرت بدون تغییر خواهد بود و ۱۴‌ درصد بر این باورند که با کاهش مهاجرت مواجه می‌‌‌شویم.

 

۱۵- تاثیر احیای احتمالی برجام یا سایر توافق‌‌‌های مرتبط بر رونق کسب‌و‌کارها: ۳۶‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ احیای احتمالی برجام یا سایر توافق‌‌‌های مرتبط، تاثیر بسیاری بر رونق کسب‌و‌کارها خواهد داشت، همچنین ۳۰‌ درصد بر این باورند که میزان این تاثیر متوسط و ۳۴‌ درصد می‌گویند تاثیر آن کم خواهد بود.

 

 

 ریسک‌‌‌های صنعت

۱۶- قیمت مواد اولیه، محصولات و خدمات نهایی: ۹۷‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ قیمت مواد اولیه و محصولات و خدمات نهایی افزایش خواهد یافت، همچنین یک‌ درصد معتقدند قیمت مواد اولیه کاهش می‌‌‌یابد و ۲‌ درصد می‌گویند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۱۷- هزینه کسب‌و‌کارها: ۹۳‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار می‌گویند در سال ۱۴۰۳ هزینه کسب‌و‌کارها به‌دلیل افزایش سطح عمومی قیمت‌ها افزایش خواهد یافت، همچنین ۳ درصد معتقدند با کاهش هزینه کسب‌و‌کار مواجهیم و ۴‌ درصد بر این باورند که هزینه‌‌‌ها تغییری نخواهد کرد.

 

۱۸- دسترسی به نقدینگی: ۵۶‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ دسترسی به نقدینگی کاهش خواهد یافت، همچنین ۱۸‌ درصد می‌گویند دسترسی به نقدینگی افزایش می‌‌‌یابد و ۲۶‌ درصد معتقدند دسترسی به نقدینگی تغییری نخواهد کرد.

 

۱۹- اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه و واردات به دلایلی مانند تحریم‌‌‌ها و تغییرات قیمتی ارز: ۶۵‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ میزان اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه و واردات افزایش می‌‌‌یابد، همچنین ۱۴‌ درصد بر این باورند که اختلال در زنجیره تامین کاهش می‌‌‌یابد و ۲۱‌ درصد می‌گویند تغییری در این حوزه ایجاد نمی‌شود.

 

۲۰- میزان تقاضای مشتریان: ۶۴‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ شاهد کاهش میزان تقاضای مشتریان خواهیم بود، البته کاهش تقاضا می‌تواند به افزایش مصرف سایر کالاها منجر شود، همچنین ۱۴‌ درصد معتقدند با افزایش تقاضا مواجهیم و ۲۲‌درصد می‌گویند میزان تقاضا ثابت خواهد بود.

 

۲۱- خرید کالاهای جایگزین و مشابه توسط مشتریان: ۸۷‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ شاهد افزایش خرید کالاهای جایگزین و مشابه توسط مشتریان به‌دلیل تغییرات قیمتی خواهیم بود، همچنین ۲‌ درصد می‌گو‌یند خرید کالاهای جایگزین کاهش می‌‌‌یابد و ۱۱‌ درصد بر این باورند که این رقم ثابت خواهد ماند.

 

22- سرمایه‌گذاری تولیدگرا و کسب‌و‌کاری: ۶۷‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار می‌گو‌یند در سال ۱۴۰۳ شاهد کاهش سرمایه‌گذاری تولیدگرا و کسب‌و‌کاری در حوزه‌‌‌های مختلف خواهیم بود، همچنین ۷‌ درصد بر این باورند که این سرمایه‌گذاری افزایش می‌‌‌یابد و ۲۶‌ درصد معتقدند این سرمایه‌گذاری مشابه سال قبل است.

 

۲۳- فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط و استارت‌آپ‌‌‌ها: ۵۰‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ میزان فعالیت شرکت‌های کوچک و کسب‌و‌کارها و استارت‌آپ‌‌‌ها کاهش می‌‌‌یابد، همچنین ۲۰‌ درصد بر این باورند که فعالیت این بنگاه‌‌‌ها افزایش می‌‌‌یابد و ۳۰‌ درصد می‌گویند فعالیت آنها تغییری نخواهد کرد.

 

۲۴- چشم‌‌‌انداز توسعه کسب‌و‌کار: ۸۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ چشم‌‌‌انداز توسعه کسب‌و‌کارها همچنان مبهم خواهد بود، همچنین ۵‌ درصد می‌گویند این چشم‌‌‌انداز شفاف است و ۱۳‌ درصد معتقدند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

 

۲۵- چالش‌‌‌های مالیاتی کسب‌و‌کارها: ۹۴‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار می‌گویند در سال ۱۴۰۳ چالش‌‌‌های مالیاتی کسب‌و‌کارها افزایش خواهد یافت، همچنین ۲‌ درصد بر این باورند که این چالش‌‌‌ها کاهش می‌‌‌یابد و ۴‌ درصد معتقدند شرایط مشابه سال قبل خواهد بود.

 

۲۶- فیلترینگ و محدودیت دسترسی به فضای مجازی: ۵۸‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ فیلترینگ و محدودیت دسترسی به فضای مجازی افزایش خواهد داشت، همچنین ۴‌ درصد معتقدند این محدودیت‌ها کاهش می‌‌‌یابد و ۳۸‌درصد می‌گویند شرایط تغییری نخواهد کرد.

 

۲۷- در دسترس بودن نیروی انسانی متخصص: ۸۴‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ با کمبود نیروی انسانی متخصص مواجه خواهیم بود، همچنین ۱۶‌درصد بر این باورند که دسترسی کافی به نیروی انسانی متخصص وجود خواهد داشت.

 

۲۸- انگیزه، عملکرد و بهره‌‌‌وری کارکنان: ۷۲‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار بر این باورند که در سال ۱۴۰۳ شاهد کاهش انگیزه، عملکرد و بهره‌‌‌وری کارکنان خواهیم بود، همچنین ۴‌ درصد معتقدند این انگیزه و عملکرد افزایش می‌‌‌یابد و ۲۴‌درصد می‌گویند شرایط تغییری نخواهد کرد.

 

۲۹- حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان: ۹۷‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان کمتر از نرخ تورم افزایش خواهد یافت، همچنین ۳‌ درصد بر این باورند که حقوق و مزایای پرداختی، بیشتر از نرخ تورم افزایش خواهد یافت.

 

۳۰- اجرای برنامه‌‌‌های رفاهی منابع انسانی در سازمان‌ها: ۶۳‌ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی دیده‌‌‌بان کسب‌و‌کار معتقدند در سال ۱۴۰۳ اجرای برنامه‌‌‌های رفاهی منابع انسانی در سازمان‌ها کاهش خواهد یافت، همچنین ۶‌ درصد می‌گویند اجرای این برنامه‌‌‌ها افزایش می‌‌‌یابد و ۳۱‌درصد بر این باورند که تغییری ایجاد نخواهد شد.

 

 

منبع: دنیای اقتصاد